روش تحقیق - اصول نگارش مقاله پژوهشی - تبیین و تعریف موضوع - جلسه 4مهر95

اصول نگارش مقالات پژوهشی 

1ـ عنوان    

Title 

2ـ چکیده   

Abstract

3ـ واژگان کلیدی

Key words 

4ـ مقدمه

Introduction 

5ـ بحث و بررسی

Discoution 

6ـ نتیجه‌گیری  

Conclusion 

7ـ نمودار و جدول (در صورت نیاز)

Charts and tables 

8ـ کتابشناسی   

Bibliography 

مراحل انجام یک پژوهش علمی

1ـ طرح مسئله یا انتخاب موضوع

تحقیقات را می‌توان به دو دستۀ موضوع‌محور و مسئله‌محور تقسیم کرد. تعیین عنوان تحقیق در هر یک از این دو شیوه، با دیگری متفاوت است. چرا که در تحقیقات مسئله‌محور ما با یک مشکل و دغدغۀ جدید یا تردید و ابهام در مسائل گذشته مواجهیم؛ بنابراین، عنوان تحقیق ما مسئله، مشکل یا معمایی است که در طول تحقیق به دنبال راه حل آنیم. از آنجا که معمولاً بروز مشکل و پیدایش مسئله در اختیار انسان نیست، در اینجا از واژۀ «انتخاب» استفاده نمی‌کنیم و می‌گوییم: اولین مرحله از تحقیق، «طرح مسئله» است.

اما در تحقیقات موضوع‌محور، تلاش می‌شود تمام اطلاعات موجود در مورد یک موضوع جمع‌آوری و تنظیم گردد. در این‌گونه تحقیقات، ما با مشکل خاصی مواجه نشده‌ایم، لذا باید موضوعی را «انتخاب» و اطلاعات مربوط به آن را جمع‌آوری کنیم.   

مزایای تحقیق مسئله‌محور

1ـ از آنجا که در تحقیق مسئله‌محور، یک مشکل یا دغدغۀ درونی محقق را به سوی پژوهش می‌کشاند، انگیزه و علاقۀ درونی بیشتری برای انجام و پی‌گیری تحقیق وجود دارد. 

2ـ در تحقیقات موضوع‌محور، اطلاعات مرتبط با موضوع که در منابع مختلف پراکنده است جمع‌آوری و تنظیم می‌شود، لذا ابتکار و نوآوری چندانی در آن زمینه صورت نمی‌پذیرد. اما از آنجا که در تحقیقات مسئله‌محور، به صورت مستقیم به دنبال حل یک مشکل هستیم، نتایج این‌گونه تحقیقات، همراه با ابتکار و نوآوری است.

3ـ از آنجا که در تحقیقات مسئله‌محور دقیقاً می‌دانیم به دنبال پاسخ به کدام پرسش و حل چه مشکلی هستیم، در هنگام جستجوی منابع تحقیق، به آسانی می‌توانیم اطلاعات مرتبط و مفید را از داده‌های بی‌ارتباط تشخیص دهیم. در واقع در این نوع تحقیقات ملاک مشخصی برای انتخاب منابع در اختیار داریم. اما در تحقیقات موضوع‌محور، هدف تا حدودی کلی و مبهم است و صرفاً می‌دانیم که باید هر گونه مطلب مرتبط با این موضوع را جمع‌آوری کنیم.

4ـ به علت مشخص بودن هدف و جهت‌دار بودن تحقیق، تمرکز بر موضوع بیشتر است. 

5ـ به علت مشخص بودن هدف و معین بودن آن چه که در این نوع تحقیقات به دنبال آن هستیم، امکان بیشتری برای سنجش و ارزیابی نتایج تحقیق در اختیار داریم. 

منابع مسائل و موضوعات تحقیق

1ـ کنجکاوی و علاقۀ شخصی

2ـ مواجهه با مشکلات

3ـ تجارب شخصی

4ـ بهره‌گیری از منابع مکتوب و شفاهی

5ـ مراجعه به متقاضیان تحقیق

شرایط و ملاک های انتخاب موضوع

1ـ هماهنگی با علاقه و انگیزۀ محقق

2ـ اهمیت و اولویت داشتن موضوع

3ـ تکراری نبودن موضوع

4ـ متناسب بودن با توانایی و تخصص محقق

5ـ جزئی و محدود بودن موضوع

6ـ امکان بررسی و تحقیق دربارۀ موضوع

الف) در دستر‌س بودن اطلاعات و منابع 

ب) بودجه و امکانات

ج) توجه به مشکلات احتمالی

د) در نظر گرفتن عامل زمان

2ـ تعریف و تبیین موضوع

برخی تصور می‌کنند که برای انجام یک تحقیق علمی تنها کافی است که یک موضوع خوب با منابع فراوان در اختیار داشته باشیم. این در حالی است که اگر موضوع را به خوبی نشناسیم و ابعاد و زوایای آن را به صورت دقیق مشخص نکنیم، ممکن است در مراحل بعدی تحقیق با مشکلات زیادی مواجه شویم. مثلاً به جای مراجعه به منابع مرتبط به منابعی دیگر مراجعه کنیم؛ به‌جای استفاده از اطلاعات مفید و آماده به اطلاعات کم‌فایده روی بیاوریم یا از محصول کار دیگران در آن زمینه بی‌بهره بمانیم.

 ـ بسیاری از افراد گمان می‌کنند نشناختن دقیق مسئله مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند. زیرا در ضمن تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات پیرامون موضوع، به مرور آن را خواهند شناخت. اما در تحقیق به دنبال شناخت مسئله نیستیم؛ بلکه به دنبال پیدا کردن راه حل و پاسخ مسئله‌ایم. بنابراین، اگر از ابتدا دقیقاً ندانیم مسئلۀ ما چیست، نمی‌توانیم برای یافتن پاسخ آن حرکت کنیم. 

ـ تعریف دقیق و مشخص کردن ابعاد مسئله یکی از مهم‌ترین مراحل تحقیق است. این کار محقق را از مشکلاتی چون مبهم بودن موضوع، انبوه اطلاعات نامربوط و اتلاف وقت برای نتایجی که مدّ نظر نیست، دور می‌کند.

چگونگی تعریف و تبیین موضوع

1ـ مطرح کردن عنوان تحقیق به صورت یک پرسش 

2ـ مشخص کردن معنی دقیق واژه‌ها، اصطلاحات و مفاهیم اصلی

3ـ جمع‌آوری پرسش های مرتبط با موضوع

4ـ تعیین دقیق حدود و مرزهای موضوع

5ـ آشنایی با پیشینۀ تاریخی موضوع

6ـ آشنایی با سابقۀ تحقیقاتی در مورد موضوع

7ـ بیان اهمیت و آثار تحقیق در آن موضوع

https://telegram.me/Al_Dars